2012
About:
Snapshots From The Netherlands: Amsterdam
Interview by:
Nathan Thomas for Fluid Radio
Retort Ateliers
is a complex of 34 artists’ studios located in the west of Amsterdam,
providing much-needed working spaces in a city that has long suffered
from overcrowding and high rents. The room I find myself in is the smallest
of the studios at 15m2, but still has space for a desk, a workbench, shelving,
and storage. Natural light floods in through the skylight. Sitting on
the desk, amid various papers, hard drives, and other paraphernalia, is
an OP-1 synth and a copy of RoseLee Goldberg’s canonical book Performance
Art. I have the feeling that I have come to the right place.
Frouke Wiarda, the studio’s current occupant, is a producer of musical
sounds from materials and processes that are normally considered non-musical.
Many of these sources are rooted in either the historical development
of sound practices, or in traditions of handicraft or manual labour. Previous
projects involved the use of cement mixers, charcoal, concrete, and ceramic
tiles to produce music and create new sounds. Although the presentation
of these projects has sometimes involved something approaching a regular
‘concert’ performance, other outcomes have included theatre
pieces, material objects, and architectural sculptures.
She hands me a ceramic tile onto which circular patterns have been etched.
“This is a record,” she explains. “I made this with
a homemade phonograph. Ceramics for me is partly about identity. Why do
we know something about people who lived 2,000 years ago? Because they
wrote things on clay tablets. So we know a lot about their society. It’s
a heritage, or a history that is transmitted. I was trying to find a direct
way to put sound into a material, so that you can play it back immediately
– it turned out to be a really simple process. And it’s how
the sound feels like, actually.”
For Wiarda, these porcelain records resonate not only with the origins
of writing, but also with the history of the early development of sound
recording, and with the golden record that was sent with the Voyager space
probe as a document of humanity’s cultural achievements. The material
qualities of the ceramic, and the story of its development and usage,
are both expressed by the sound produced when the record is played on
a standard 78rpm record player. “I work with vitreous porcelain,
and also bone china,” Wiarda says, “to give warm sounds or
sharp sounds. The vitreous china sounds a little bit softer. I don’t
like it, I like the harshness. The bone china has a really nice, crisp,
‘kkgghhh’. And you don’t really hear what I’m
saying when I’m talking [in the recording], but sometimes you have
a sense of, “ssshhh”, “aaaah”, “hheee”,
something like that. Vocals work the best, but I tried putting different
sorts of instruments into it. Beats also work well.”
The etching of acoustic traces onto the surface of the ceramic echoes
the very earliest uses of the material as a simple writing or drawing
surface, but Wiarda has also explored other aspects of the relationship
between ceramics and sound, an area of research she refers to as ‘ceramophonics’.
She points to a number of melon-sized globular objects sat on the workbench.
“These are my Helmholtz resonators,” she says. “He [Herman
L.F. von Helmholtz, (1821-1894)] invented them in the 1850s. And you could
put them to your ear and listen to why the sound characteristics of a
guitar are so different from a violin or from other instruments. Why do
we recognise a guitar? Why do I recognise your voice? It’s so different
from mine. What kinds of high tones and lower tones are in the sound,
the frequencies of sound which make the sound colour of an instrument?”
Most sounds are what Helmholtz called ‘compound’ sounds –
a complex mix of lots of different tones at different frequencies. Helmholtz
discovered that if a compound sound was played into a narrow tube that
opened out into a spherical chamber, a single resonant tone was produced,
the frequency of which depended on the kind of sound being played and
also the dimensions of the chamber. This effect, called Helmholtz resonance,
is what is heard when blowing over the mouth of a bottle. The same note
played by different musical instruments elicits different resonant frequencies
from the resonator, and Helmholtz believed that these ‘pure tones’
were somehow central to human perception of sound, as if we were able
to subconsciously hear them and use them as fundamental building blocks
to identify different types of sound.
Wiarda has used the principles of Helmholtz resonance to produce beautiful ceramic objects that are able to transform the sounds we hear around us. She is currently working with The National Glass Museum in The Netherlands with the aim of getting closer to the frequencies and volumes of the original resonators used by Helmholtz, and also hopes to compose a sound piece for them.
Wiarda’s porcelain records and ceramophonic resonators demonstrate her keen interest in how the physical properties of different materials can be used to produce and manipulate sounds. For her latest project, however, she has turned to a less tangible sound source: wind. “In Victorian times, actually in England, scientists and philosophers were writing about sound, arguing that the spoken words of people, for example even Napoleon’s voice, were still there in the atmosphere. The words may have been reduced to small little particles, but they are still there. So I wanted to catch these voices, these sounds – it has to do a little bit with acoustic archaeology.”
Such notions of sound, like the ‘pure tone’ theories of Helmholtz, may have few words dedicated to them in modern textbooks on acoustics and musicology. But by exploring the poetic ideas of early sound theorists, Wiarda’s work imagines new ways of listening to sounds in the here and now, forms of attention that require the creation of new instruments and hearing apparatuses. “How can we capture and amplify the sound of something that we cannot see? You need a translation, you need an instrument that can translate it into sounds. So I was immediately thinking about kites. The motions of the wind are translated into vibrations in the line, and then translated again in this device I made, it’s like a bridge [on a violin], with a contact mic. It’s a really howling sound. And every time it’s different, because every wind is different.”
Wiarda has invited eleven visual artists to design kites for her, and eleven composers to compose music using sounds from these literal ‘wind instruments’. The results are due to be performed later in the year in Utrecht and at the Into The Great Wide Open festival in Friesland. Like the production of ceramics, the harnessing of wind too has a long and significant history in a country whose land was drained by wind power, and whose trade empire was built using sailing ships. Yet by involving dynamic and unpredictable atmospheric forces in the sound generating process, Wiarda is allowing chance to play a major role in her work.
“I always work with materials where you can never get a ‘pure’ sound,” she asserts. “It’s always dependent upon how you break the charcoal, or how you break a tile or concrete, you can never do it in exactly the same way twice. So coincidence is always there. I think that’s very exciting. It asks you all the time, over and over again, to adapt to that particular moment. With the kite – I never went that far in that way before, you really don’t know what you are going to get! The sound goes up and down, sometimes silent or sometimes not. So everyone who is involved in my project is taking a risk. I didn’t know if everybody would say yes! For the composers it is the most stress. But I think they said yes to me because it is such a beautiful thing, a kite, and they like, maybe, the unpredictable.”
To some degree it could be said that Wiarda’s practice rests on the reciprocity between highly specific, yet historically situated material objects on the one hand, and unpredictable, intangible sounds on the other. Yet even this dichotomy soon breaks down, because the sounds themselves resonate with the traces of how they were produced, and thus have a history of their own, while the objects give rise to their own uncertainties and inexactitudes. Wiarda plays imaginatively with the possibilities and meanings of sound, encouraging us to listen again to the objects and processes that surround us in our everyday lives, yet nonetheless have their own unique stories to tell.
PRESS
BK-informatie,
residency ekwc., 28-01-2011
Tubantia, G'ruis, kunstzinnig
klankenspel met beton, 27-8-2010
November
Music, G'ruis, (http://www.novembermusic.net/default.asp?pageID=388)
Blog Concertzender, G'ruis,(http://blog.concertzender.eu/2009/11/november-music-2009-8/)
Barabants Dagblad,
G'ruis, Muziekroute stelt bezoeker voor dilemma, 16-11-2009
VPRO, de Avonden, G'ruis, (http://radio6.nl/index.php?tag=delogicavanhetmoorden)
13-11-2009
NCRV, Cappuccino, Ouverture voor 8 betonmolens,
(De
bouwwereld, daar zit muziek in!) 04-10-2008
TC Tubantia, Ouverture voor 8 betonmolens, 't Lijkt nergens
op: het is kunst, 29-09-2008
De Stentor, Ouverture voor 8 betonmolens, Betonmolenconcert
magische opening expositie, 29-09-2008
Thisted Dagblad, Symposium ART FROM THE HEART, The Art
of the Heart, 30-08-2008
8weekly.nl, dansen met beton, (http://www.8weekly.nl/index.php?art=6572),
31-07-2008
BK-informatie, Enigment, Kunstschouw Award 2008, 18-07-2008
De Gelderlander, Vogelaars, Kunst met fineerobjecten
en verborgen klanken, 15-05-2008
UITKRANTAmsterdam, nieuw talent, 04-2008
UITGELICHT:
Over Charcoal:
Enkele geschreven reacties van het publiek:
‘Dank voor de gelegenheid om de performance te kunnen
zien, afgelopen zondag. Sterke presentatie, met een goed nabeeld. Terughoudendheid
met de videobeelden is ook volwassen. De ruimte, het geluid en de houtskool
is minder claustrofobisch dan bijvoorbeeld de mijnwerkersvideo van Steve
McQueen. Concentratie bij performer en kijkers was hoog, de push voorwaarts
prettig (ontwikkeling van de tekening, het verloop van tijd).’
- Ranti Tjan (directeur Europees Keramisch Werkcentrum) -
‘een mooi hallucinerend houtskoolsprookje,
het had nog wel een kwartier langer mogen duren..’
- Paul van der Steen (karikaturist en illustrator van onder andere Het
Parool) -
Over
G'ruis:
Blog Concertzender: Nieuwe Muziek
zaterdag 14 november 2009, door: Hessel Veldman.
‘G’ruis’ November Music 2009: EKWC, 16.00
‘G’ruis’; sound-performance door Frouke Wiarda &
Janneke Albers.
Voor het verwerken en bewerken van 5000 kilo beton wordt een extra betonmedewerkster
met een kruiwagen in het betongruis gestort. Vanachter haar bureau dirigeert
en registreert de vrouwelijke opzichter de medewerkster bij haar werkzaamheden.
De bewegingen, de opgegraven voorwerpen, het gereedschap, het gruis en
vrijwel iedere mimiek wordt door opzichter Frouke Wiarda, met behulp van
(contact)microfoons, verwerkt tot geruis. Het geluidsverhaal wordt als
het ware gecomponeerd door de bewegingen die medewerkster G'ruis ekwcJanneke
Albers maakt over het gruispad op de vloer in het EKWC. Gefragmenteerde
klanken knisperen, rinkelen, borrelen, kletteren, brullen en donderen.
Soms worden de geluiden realistisch, dan weer abstract. Soms kronkelen
kleine melodielijntjes omhoog, op andere momenten herken je een ritme.
Er wordt hard gewerkt bij dit betonverwerkingsbedrijf. Er worden rapportages
gedaan, vrolijke werkdeuntjes gezongen en gefloten, observaties verricht.
Het lijkt een alledaagse vertoning. Toch zorgt de auditieve beleving voor
een vervreemdend effect. Onze waarnemingen worden behoorlijk geprikkeld.
Wordt er hard gewerkt, dan vliegt de tijd voorbij. De opzichter vindt
het mooi geweest voor vandaag. Ze sluit haar controlepaneel af, dooft
het licht en laat ons achter in verwondering. We hebben het ongehoorde
gehoord!
Barabants Dagblad
16 november 2009
Muziekroute stelt bezoeker voor dilemma
[..Bij het Europees Keramisch Werkcentrum delven Frouke Wiarda
en Janneke Albers in hun project G'ruis klanken uit hopen zand, cement
en kiezels. Met pumps over plavuizen of met werkschoenen over knerpend
grind waarbij vooral de microfoontjes op het lijf van actrice Albers mooie
geluidsvondsten opleveren..]
Over Ouverture voor 8 betonmolens:
ncrv cappuccino 4 oktober 2008:
TC
Tubantia
maandag 29 september 2008
't Lijkt nergens op, het is kunst
BORCULO - Acht betonmolens en evenzoveel mannen en vrouwen in
witte pakken staan in een kring op het buitenterrein van Bouwteam Hamergroep
aan de Paralleleweg. Frouke Wiarda tilt haar arm op en het publiek spitst
de oren. Waarschijnlijk is er zelden zo aandachtig geluisterd naar de
klank van betonmolens als deze zaterdagmiddag in Borculo. De moeite loont
- vanaf het moment dat ze beginnen te roteren zit er een zekere ritme
in de draaiende machines. Ze gaan aan, ze gaan uit en weer aan, worden
aan de buitenkant bespeeld met trommelstokken, mallets en houten latten
en aan de binnenzijde met allerlei materiaal zoals stalen pijpen, hout,
zand, water, blik of belletjes..]
Thisted Dagblad
Af Villy Dall. Lordag 30, august 2008
The Art of the Heart
SYMPOSIUM: 13 billedkunstnere hylder John Anderson & Harald Fuglsang
[..mens hollandske Frouke Wiarda har valgt en cementskulptur af Inez og
Peter van de Waal, som i aftryk udstilles ude i naturen..]
BK-informatie,
18
juli 2008
Kunstschouw Award 2008
De
kunstschouw Award 2008, de jaarlijkse aanmoedigingsprijs voor beginnende
kunstenaars, is dit jaar gewonnen door Frouke Wiarda uit Amsterdam. Wiarda
kreeg de Award toegekend voor haar beeld- en geluidsperformance ‘Enigment’
die tijdens de negendaagse Kunstschouw Westerschouwen op Schouwen-Duiveland
stond opgesteld in een agrarische schuur. Wiarda gaf tweemaal per dag
een live performance. Met haar lichaam bespeelde zij een metershoge stellage
van houten baleinachtige vormen. Zij ondersteunde haar spel met aterialen
en constructies met computergestuurde resonanties. De jury roemt het ‘universeel
maken’ van haar kunstuiting en de durf: de kunstvorm manifesteert
zich voor een deel in het hier en nu en vraagt de juiste timing. De prijs
bestaat uit een bronzen beeld van beeldend kunstenaar Marian Puyvelde
en een geldbedrag. Danielle Luinge verwierf een eervolle vermelding.
De Gelderlander
door Nicolet Steemers. donderdag 15 mei 2008
Kunst met fineerobjecten en verborgen klanken
BORCULO - Het heeft er alle schijn van dat in Kunstlokaal 11
in Borculo een man in slaap is gevallen.De argeloze bezoeker hoort hem
tenminste snurken, al ziet hij hem niet.
Een zoektocht tussen de objecten van de vier exposerende kunstenaars geeft
weinig uitsluitsel over de herkomst en Frouke Wiarda, een van de exposanten,
legt uit: "Wat je hoort is geen gesnurk, maar het geluid van fineer
dat over beton schuift. Ik heb de geluiden opgenomen. Ze horen bij de
expositie."..]
AWARD
Kunstschouw
Award 2008 voor de performance en klankinstallatie ENIGMENT